مرگ در غروب دریا/پرونده هفته

امید کریمی: همان روز تور لیدرهایی که مسافرانی را از شهرهای مختلف ایران به جزایر جنوبی ایران برده بودند، برای نشان دادن شدت طوفان و خطراتش، به شوخی می گفتند: "هشدار داده اند زیر 50 کیلو وزن داشته باشید، طوفان شما را با خودش می برد."

و طوفان 22 مسافر اتوبوس دریایی را در همان دقایق با خودش برده بود؛ چند کیلومتر آنطرف تر، در نزدیکی های جزیره هرمز، یک شناور کوچک، با به دلیل نداشتن بنزین، گرفتار موج های دریا شد و جان 17 سرنشینش را گرفت.

خبرهای اولیه چندان تکان دهنده نبود، البته نه برای آنهایی که در دریا با مرگ دست و پنجه نرم می کردند، اما روایتی از حادثه وجود نداشت، تنها گفته شد مسافران، اکثرا از اهالی مشهد بودند. و اینکه "20 مسافر برای گردشگر در جزایر قشم و هرمز شناوری کرایه می کنند و صبح شنبه زمانی که تردد شناور مجاز بود از اسکله شهید حقانی بندرعباس به سمت جزیره قشم حرکت می کنند. ناخدای این شناور حدود ساعت پنج بعد از ظهر با وجود نامساعد بودن وضعیت جوی و خلاف مقررات از جزیره هرمز به سمت بندرعباس حرکت می کند که پس از طی یک مایل از جزیره هرمز ناخدا به برج کنترل اسکله حقانی اعلام حادثه می کند."

با پیدا شدن جنازه ها در آب و اعلام اسامی 16 قربانی شناور غرق شده، کم کم روایت هایی هم از این اتفاق بیان شد؛ عدم توجه ناخدا به هشدارها موجب غرق شناور مسیر هرمز-بندرعباس شد: "عدم توجه ناخدای شناور مسافربری به هشدارها موجب غرق آن در مسیر هرمز به بندرعباس شد. این حادثه زمانی رخ داد که اداره کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان به دلیل توفانی بودن هوا، شرایط اضطراری اعلام کرده بود. این شناور 15 دقیقه بعد از خروج از جزیره هرمز دچار حادثه شد و با اعلام اضطرار شناور،گروه های امداد بلافاصله به محل مورد نظر اعزام شدند تا شناور را در هوای توفانی یاری دهند."

اما واقعا ماجرا همین بود؟ روایتی که یکی از بازمانده ها دراین باره داد، اما حکایت از تراژدی غمباری داشت: "اتوبوس دریایی به میانه های دریای طوفانی رسیده. شناور، ناگهان خاموش می شود. ناخدا فریاد می زند: "بدبخت شدیم، بنزین تمام شد." مگر این شناور، نشان دهنده میزان سوخت ندارد؟! احتمالا پاسخ منفی است؛ خراب است، ندارد. این اتوبوس های دریایی، سالهاست که به عنوان یکی از راه های درآمد اهالی بومی جنوب، توریست ها را از بندرعباس به جزایر نزدیک به سرزمین اصلی می برند و می اورند. اهالی می دانند این اتوبوس ها تا چه حد فرسوده است. اما گردشگرانی که عمدتا دنبال ارزانتر شدن سفر هستند، نمی دانند.
مسافران از ناخدا می خواهند بی سیم بزند تا دیر نشده، کمک بیاید. اما پاسخ، آغاز یک تراژدی را رقم می زند: "ما بی سیم نداریم."

تصور ترسی که در آن لحظات برای سرنشینان اتوبوس دریایی بوجود آمده بود، چندان راحت نیست، اما هولناک است: "آسمان دریا، تاریک شده است، موج های بلند شناور کوچک را با خود می برند. ترس و واهمه همه را فراگرفته، کمکی نیست. اما نه، از دور چراغی روش، به سمت اتوبوس دریایی وامانده می آید؛ کشتی امداد و نجات سازمان بنادر است. هوا تاریک است، موج های بلند، امان نمی دهند. کشتی امداد و نجات می خواهد با اتوبوس دریایی کوتاه قامت، پهلو به پهلو شود، اما دریا، نامردی می کند و کشتی را به اتوبوس می کوبد؛ دوبار. همین به شناور آسیب های جدی می زند."

و همین باعث غرق شدن اتوبوس دریایی می شود؛ اتوبوس را به کشتی امداد و نجات بکسل می کنند و چند صد متر آنطرفتر، کشتی غرق می شود، 16 مسافر نمی توانند خودشان را به کشتی امداد و نجات برسانند. در این میان روایت هایی که از نحوه امداد و نجات بیان شده، بسیار تاسف بار است، هرچند که سازمان بنادر از تمام تلاش امدادگران برای نجات سرنشینان بگوید. اما وقتی بازمانده ها می گویند یکی از امدادگران با موبایل درحال فیلمبرداری از صحنه بود و دیگری از حقوق 2 ماه عقب افتاده اش می گفت و ناخدای کشتی امداد هم از قیمت 4.5 میلیاردی شناورش، نمی توان به قصور امدادگران شک نبرد. چه اینکه این کشتی امداد می توانست با 50 لیتر بنزین به عنوان یکی از ابزارهای امداد، اتوبوس دریایی را نجات دهد.

مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های حمل و نقل دریایی کشور دراین باره گفته است: "مطابق اطلاعات دریافتی نیروهای ناجی پیش از گرفتار شدن شناور هرمز - بندرعباس در امواج، در محل حضور داشته‌اند اما اینکه چرا برنامه اجرایی کاملی برای نجات سرنشینان شناور نداشته و نتوانستند در نجات سانحه دیدگان موفق باشند، جای تأمل دارد."

همچنین معاون امور دریایی سازمان بنادر هم گفته دلیل غرق شدن مسافران، ترس آنها از آب بوده است: "در زمانی که تیم امداد و نجات خود را بر سر شناور سانحه‌دیده می‌رساند، مسافران شناور تا مچ پا در آب فرو رفته بودند، اما به دلیل امواج زیاد ‌واحد امداد و نجات نمی‌توانستند خود را به شناور نزدیک کنند، بنابراین طنابی را به داخل اتوبوس دریایی پرت می‌کنند و از افرادی که در اتوبوس دریایی بودند می‌خواهند که از طریق آن طناب خود را به تیم امداد و نجات برسانند. مسافران ابتدا به دلیل ترس از آب، هراس داشتند که خود را به داخل آب انداخته و این طناب را بگیرند، اما هر لحظه اتوبوس دریایی از قسمت پاشنه بیشتر در آب فرو می‌رفت که همین امر موجب شد تا بالاخره برخی از مسافران به خود جرأت داده و از طناب استفاده کنند."

ضمن اینکه سازمان بنادر و دریانوردی مدعی است بارها نامه نگاری شده تا از اتوبوس های دریایی، در مسیر قشم، بندرعباس و جزیره هرمز استفاده نشود. اما گوش کسی بدهکار نیست.

اما در این میان کسی باید بپرسد، چرا در اتوبوس دریایی، هیچ جلیقه نجاتی وجود نداشت و چرا کسی از 10 نفری که در اتاقک اتوبوس دریایی بودند، نخواست بیرون بیایند تا آنها به فجیع ترین شکل ممکن غرق نشوند؟

یکی از بازمانده ها، درباره شرایط امداد و نجات گفته است: "از من خواسته شد تا در آب بپرم و طناب را بگیرم که بنده دقایقی طولانی در حالی که در آب بودم طناب را چسبیده بودم. سپس برای من حلقه نجات انداختند در این حال یک قایق بادی در کنار من آمد و از من خواسته شد تا خود را به این قایق برسانم. زمانی که گارد ساحلی (شناور ناجی) به ما رسید هوا آفتابی بود و ببینید که زمانی که من را از آب بیرون کشیدند کی بود، این همه زمان کلنجار رفتند تا توانستند من را از آب بیرون بکشند."

این فاجعه زمانی دردناکتر است که به یک هفته پیش از آن برگردیم، زمانی که تایتانیک ایتالیایی ها، با 4200 مسافر واژگون شد، اما فقط 11 کشته داشت. هرچند که چهار روز بعد از اولین حادثه، حادثه ای مشابه در خلیح فارس اتفاق افتاد و امدادگران توانستند مسافران را نجات دهند.